Boomkwekerijen zijn een belangrijke speler in de Vlaamse sierteelt. Naast het kweken van kwalitatieve bomen, zien steeds meer telers ook kansen om biodiversiteit een duw in de rug te geven. Het onderzoeksproject Flower4Trees zocht de voorbije twee jaar naar de ideale bloemenmengsels die zowel de natuur als de boomteler vooruithelpen. De resultaten? Die zijn veelbelovend én inspirerend voor de hele sector.
Waarom bloemen tussen bomen?
De Vlaamse vollegrondsboomkwekerij telt zo’n 4000 hectare aan percelen, waarvan jaarlijks tot wel 1700 hectare potentieel inzetbaar is voor biodiversiteit. Twee onderdelen van de boomkwekerijpercelen springen daarbij in het oog: de stroken tussen de rijen van bomen en de percelen die tijdelijk braak liggen tussen twee teelten in. Net daar zag Flower4Trees een kans om kleurrijke bloemenmengsels te introduceren (zie Foto 1). Niet zomaar voor het mooie plaatje, maar met duidelijke doelen. De bloemenmengsels moeten voor een boost aan bestuivers en natuurlijke vijanden zorgen, plagen zoals bladluizen onderdrukken, de bodemkwaliteit en vochtretentie verbeteren en misschien wel het belangrijkste, geen concurrentie vormen met de hoofdteelt, zodat de plantkwaliteit gewaarborgd blijft.
Samen met telers, zaadleveranciers en onderzoekers stelde Flower4Trees aangepaste bloemenmengsels samen en testte deze in de praktijk.
Win-win’s en aandachtspunten uit het veld
De veldervaringen (zie Foto 2) op de deelnemende bedrijven leerden vooral dat er geen one-size-fits-all oplossing bestaat. De eisen zijn immers anders voor bloemen als groenbemester dan voor bloemenmengsels tussen de rijen. Toch waren er enkele duidelijke lessen:
Bloemenstroken lokken nuttigen
Zowel bestuivers als natuurlijke vijanden profiteerden zichtbaar van de bloemenstroken, wat duidelijk helpt om plagen onder controle te houden. Afhankelijk van het type mengsel werden bepaalde groepen insecten meer gestimuleerd (bv. zweefvliegen bij het mengsel van Cruydt-Hoeck en vlinders in het mengsel van Jorion Philip-Seeds).
Minder bladluizen in de buurt van bloemenstroken
Bomen naast bloemenstroken vertoonden minder bladluisdruk. Het effect was consistent over verschillende boomsoorten (o.a. Acer pseudoplatanus, Tilia cordata, Juglans regia), wat perspectief biedt voor duurzame plaagbeheersing.
Bodemvoordelen met kanttekeningen
Mengsels droegen bij aan een lager stikstofresidu en een hogere stikstofopname. Maar een te nauwe afstand tot het gewas kan zorgen voor concurrentie voor licht en voedingsstoffen. Een slimme keuze van soorten en voldoende afstand tussen het gewas en de bloemenstrook zijn dus cruciaal.
Onkruidbeheersing blijft een uitdaging
In de groenbemesters bleek de onkruiddruk soms hoger dan gewenst, vooral door eenjarige soorten als melganzenvoet en hanenpoot. Een goede zaaibedvoorbereiding door de aanleg van een vals zaaibed is essentieel. Bij de meerjarige bloemenstroken blijkt een maaibeurt in het eerste jaar een effectieve strategie. Door te maaien voordat de eenjarige onkruiden zaad zetten, kan hun terugkeer in het tweede jaar onderdrukt worden.
Foto 1: Proefopstelling waarbij tussen de rijen van bomen bloemenmengsels werden ingezaaid.
Foto 2: Waarnemingen worden steeds op een vaste oppervlakte uitgevoerd a.d.h.v. een houten kader.
En hoe zit het met nematoden?
Voor veel boomtelers zijn schadelijke nematoden een doorn in het oog. De resultaten binnen Flower4Trees waren hier dubbel. Bij lage nematodendruk zagen we geen stijging, maar sommige soorten in de mengsels (o.a. witte mosterd, wikke, bladrammenas, luzerne, klaver) kunnen het risico verhogen. Daarom is zorgvuldige soortenselectie belangrijk, met aandacht voor mogelijke waardplanten van nematoden.
Bloemen als toekomst voor de sector
De conclusie van Flower4Trees is duidelijk: bloemen kunnen de Vlaamse boomkwekerijsector een flinke biodiversiteitsboost geven, zonder afbreuk te doen aan de teeltkwaliteit. De sleutel ligt in maatwerk: aangepaste mengsels per toepassing, afgestemd op de behoeften van zowel de teler als de natuur. Voor telers die willen bijdragen aan een groener imago en ook willen genieten van natuurlijke plaagbeheersing, bieden de inzichten van Flower4Trees een sterke basis. Binnenkort verschijnt een online flyer met praktische tips en tricks voor de aanleg van bloemenstroken, de belangrijkste bevindingen uit het onderzoek en plantenfiches van de gebruikte bloemsoorten. Hierin wordt niet alleen hun waarde voor biodiversiteit toegelicht, maar ook de mogelijke impact op nematoden.
Toch is het verhaal nog niet af. Er is bijkomend onderzoek nodig om enkele vastgestelde trends, zoals de vermindering van stikstofresidu’s en de impact op het bodemvochtgehalte, verder te bevestigen. Daarnaast willen we in de toekomst ook dieper duiken in de effecten van bloemenstroken op het ondergrondse bodemleven. Flower4Trees smaakt dus duidelijk naar meer!
Meer info
Sam Schiettekatte
Jesse Tavernier
Dominique Van Haecke
Dit artikel kadert in het project 'Flower4Trees: bloemenmengsels als win-winsituatie voor biodiversiteit én teler bij vollegrondsboomkwekerij'.
