De aanleg van wadi’s is noodzakelijk om ons Vlaamse landschap meer klimaatrobuust te maken. De inrichting ervan is met doordachte plantkeuze en aandacht voor bodem de sleutel tot succes.

Aanvulling grondwaterreserves door klimaatbestendig groenbeheer

De gevolgen van klimaatverandering in Vlaanderen worden steeds zichtbaarder. Langere periodes van droogte worden afgewisseld met intense neerslag, wat zorgt voor een verhoogde droogtestress en wateroverlast. In een regio waar verharding gemiddeld 16% van het oppervlak beslaat - en in stedelijke gebieden zelfs meer dan 30% - is de nood aan doordacht waterbeheer bijzonder groot.

Bovengrondse infiltratiesystemen, zoals infiltratiekommen, wadi’s, regentuinen en infiltratiebekkens, bieden hier een effectieve oplossing. Ze verminderen piekafvoer, verlagen het risico op overstromingen en dragen bij aan de aanvulling van grondwaterreserves. Bovendien verbeteren ze de biodiversiteit indien de juiste beplanting gebruikt wordt en verhogen ze de esthetische waarde van de omgeving. Omwille van deze redenen werd bovengrondse infiltratie bij nieuwbouw en renovatieprojecten verplicht in de Gewestelijke Hemelwaterverordening (GSV) die van kracht is sinds 2 oktober 2023. Voor tuinaannemers en openbare groendiensten betekent dit een kans om bij te dragen aan klimaatbestendig groenbeheer.

Diverse beplanting van infiltratiezones: voordelig voor infiltratie

In de praktijk worden bovengrondse infiltratiezones nog vaak ingezaaid met eentonige grasmengsels omwille van het onderhoudsgemak en de onzekerheid over het succes van een aanplant bij wisselende vochtcondities. Hoewel dit een goede keuze is voor speelterreinen, kan een beplanting op andere locaties toch een meerwaarde creëren voor de biodiversiteit, voor verkoeling zorgen en een positieve impact hebben op gezondheid en welzijn. Bovendien hebben planten mogelijks een positief effect op de werking van de infiltratiezone doordat ze de bodem beschermen tegen verdichting/verslemping, het bodemleven activeren en verdichte bodemlagen doorbreken met hun wortels. Deze hypothese werd nagegaan in een experiment waarbij 6 verschillende plantensoorten met uiteenlopende worteltypes werden aangeplant op een slecht drainerende bodem (zware leem), een goed drainerende bodem (zand) en een plantsubstraat met 45% teelaarde, 45% lava en 10% compost. Nadat de planten goed ingeworteld waren, werd de infiltratiesnelheid gemeten.

De bevindingen toonden aan dat op alle bodems/substraten de diepwortelende planten zoals Festuca arundinacea (rietzwenkgras) en Lysimachia punctata (puntwederik) de infiltratiecapaciteit aanzienlijk verbeterden, net als het bloemenmengsel met gevarieerde beworteling. Deze planten creëren verticale kanalen in de bodem, waardoor water sneller en dieper infiltreert. De fijne, oppervlakkige wortels van Ajuga reptans en Festuca rubra (roodzwenkgras) hadden ook een positief effect op de beworteling bij de leem en zandbodem, maar verminderden de infiltratie bij het plantsubstraat met 45% lava. Toch kunnen fijnwortelende planten de bodemstructuur verbeteren door erosie tegen te gaan en de samenhang van de bodem te bevorderen. Dit onderstreept het belang van een gevarieerde beplanting, aangepast aan bodem/substraat, om de infiltratiecapaciteit te bevorderen.

Substraten als verbetering van infiltratiezones in slecht drainerende bodems 

Een goed werkende infiltratiezone wordt sterk bepaald door de infiltratiesnelheid (mm/u) van de aanwezige bodem. Bodems die bestaan uit grof zand hebben een 100 tot 1.000 keer hogere infiltratiesnelheid dan kleibodems en kunnen dus meer piekafvoer opvangen. Dit betekent echter niet dat een infiltratiezone in klei onmogelijk is. Door een diepere zone uit te graven, en een toplaag met een drainerend plantsubstraat aan te brengen, kan de capaciteit van de infiltratiezone verhoogd worden.

In samenwerking met UGent, Aquafin en Bodemkundige Dienst van België werd onderzocht wat de impact van verschillende plantsubstraten is op de infiltratiecapaciteit. Dit werd zowel getest in labo-omstandigheden, als voor een case-study te Oostkamp. Lees meer over de resultaten van dit onderzoek in het artikel en de presentatie onderaan deze pagina.
 

Proefopzet waarin het effect van verschillende bewortelingstypes op de infiltratiesnelheid werd getest.	Deze proef werd uitgevoerd in samenwerking met UGent, Aquafin en de Bodemkundige dienst van België.

Welke plantensoorten zijn geschikt? 

Het beplanten van een wadi is geen gemakkelijke opdracht. De planten moeten goed tegen wisselende nat-droog condities kunnen, waarbij vooral de nattere periodes vaak een probleem vormen. Daarom werd op de terreinen van Viaverda een demonstratieve wadi en infiltratiekom aangelegd om verschillende plantensoorten te testen op hun geschiktheid als wadibeplanting.
 

Wadi bij Viaverda te Destelbergen op zandige bodem met biodiverse, meerlagige beplanting.	Infiltratiekom bij Viaverda te Destelbergen met ingezaaide mengsels.

• In de wadi worden twee substraattypes gedemonstreerd: een zand- en een kleisubstraat. De beplanting wordt specifiek geselecteerd voor deze substraten. Ook wordt er gekozen voor planten met hoge tolerantie voor wisselvocht, van nat naar droog en omgekeerd. Er wordt gekeken naar zowel extensieve als intensieve bloemenmengsels, kruidachtigen, vaste planten en heesters. Bij de keuze van de beplanting wordt eveneens rekening gehouden met een lange totale bloeitijd. Hiervoor wordt gekeken naar de bloeiboog. Dit komt de bestuivers ten goede en maakt de beplanting ook visueel aantrekkelijker. 
   
• De infiltratiekom is eenvoudiger van opbouw. Er werd een deel ingezaaid met een bloemenmengsel, maar grotendeels is de beplanting er gekomen op natuurlijke wijze. Via het maaibeheer wordt ervoor gezorgd dat de wadi niet wordt overgenomen door wilgenopslag en uiteindelijk zou verlanden. 
   

Lees meer over de eerste resultaten van dit onderzoek in het artikel onderaan deze pagina. In de presentatie vind je meer info en tips rond beplanting van wadi’s.

Meer info

Sandy Adriaenssens
 

Dit artikel kadert in het project ‘GreenSupport: kenniscentrum voor klimaatbestendig en biodivers groen’.